表示調整
閉じる
挿絵表示切替ボタン
▼配色
▼行間
▼文字サイズ
▼メニューバー
×閉じる

ブックマークに追加しました

設定
0/400
設定を保存しました
エラーが発生しました
※文字以内
ブックマークを解除しました。

エラーが発生しました。

エラーの原因がわからない場合はヘルプセンターをご確認ください。

ブックマーク機能を使うにはログインしてください。
51/55

第51章 定義について

Cap. 51. De definitione.

定義について



§. 1.

【問い】

Quid est definitio?

定義とは何か?


【答え】

Est propositio, qua vel nomen interpretamur, vel quid res sit exponimus.

定義とは,私たちがある名詞を解釈するための命題,あるいはあるものが何であるかを私たちが説明するための命題である。



§. 2.

【問い】

Quotuplex est definitio?

定義にはいくつあるか?


【答え】

Duplex: nominalis et realis.

2つ。唯名的定義と現実的定義。



§. 3.

【問い】

Quid est definitio nominis seu nominalis?

名詞の定義すなわち唯名的定義とは何か?


【答え】

Est qualiscunque non falsa nominis, seu linguae, seu figurae, seu phraseos interpretatio: e.g. Eclipsis lunae est deliquium lunae.

唯名的定義とは,名詞,言語,記号,あるいはフレーズの誤っていない解釈である。例えば,月食とは月が欠けることである。



§. 4.

【問い】

Quid est definitio rei, seu realis?

ものの定義すなわち現実的定義とは何か?


【答え】

Est propositione explicans, quid res sit, per genus et differentiam speciam, e.g. Homo est animal rationale.

現実的定義とは,あるものが何であるかを,その類および種差にもとづいて説明する定義である。例えば,人間は理性的な動物である。



§. 5.

【問い】

Quomodo vocatur subiectum in tali propositione?

このような命題における主語は何と呼ばれるか?


【答え】

Definitum, e.g. homo.

定義されるもの。例えば,人間。



§. 6.

【問い】

Quomodo praedicatum?

述語はどのように?


【答え】

Definitio sensu speciali, e.g. animal rationale.

種の意味を定義するもの。例えば,理性的な動物。



§. 7.

【問い】

In quot partes resolvitur tale praedicatum seu definitio?

このような述語すなわち定義は,いくつの部分に分解されるか?


【答え】

In duas, quarum una est genus, altera differentia specifica.

2つの部分。ひとつは類〔=人間〕であり,ひとつは種差〔=理性的〕である。



§. 8.

【問い】

Unde sumitur differentia specifica in definitione substantiae?

実体に定義において,どうやって種差が分かるのか?


【答え】

A forma substantiali: e.g. Homo est animal rationale.

実体の形相から。例えば,人間は理性的な動物である。〔この命題の「理性的な動物である」ことは,人間と他の動物を区別するための種差である〕。



§. 9.

【問い】

Unde in definitione accidentis?

偶有の定義においては,どうやって?


【答え】

A subiecto seu materia, et causa efficiente, vel etiam finali. e.g. Eclipsis lunae est privatio luminis (habes genus) in luna (habes differentiam a subiecto) propter diametralem interpositionem tetrae ad solem (habes causam efficientem).

主語すなわち質料から,さらに生成因あるいは目的からも分かる。例えば,月食は,地球が太陽の間に割り込むことで,月に光が欠如することである。光が欠如するというのは,類から,月に欠如しているというのは主語との差から,地球が太陽に割り込むことは生成因から分かる。


【校正】

tetrae - terrae


【訳者解説】

この説明から分かるのだが,当時「光」は実体ではないと思われていた。



§. 10.

【問い】

Quomodo alias vocatur definitio, quae fit per causas?

因を通じて為される定義は,他に何と呼ばれるか?


【答え】

Definitio causalis.

原因的定義。



§. 11.

【問い】

Quid vero faciendum est, si vera definiti differentia specifica nos latet?

では,もし定義されたものの真の種差を私たちが知らないときは,どうすればよいのか?


【答え】

Tunc loco differentiae specificae assumendum est aliquod proprium reciprocabile, vel etiam multitudo accidentium reciprocabilis.

そのときは,種差の代わりに,何らかの対応的な特徴を,あるいは対応的な複数の偶有を置いておくのがよい。



§. 12.

【問い】

Quomodo vocatur talis definitio?

このような定義は何と呼ばれるか?


【答え】

Definitio imperfecta, item descriptio.

不完全定義。記述とも。



§. 13.

【問い】

Quot sunt praecipuae regulae de definitione?

定義の重要なルールにはいくつあるか?


【答え】

Tres.

3つ。



§. 14.

【問い】

Quaenam est prima regula?

1番目のルールは何か?


【答え】

Definitio debet constare verbis propriis, perspicuis, et usitatis.

定義は,本来的で〔=比喩的でなく〕明確でかつ一般に用いられている言葉から成っていなければならない。



§. 15.

【問い】

Quare?

なぜか?


【答え】

Quia debet ex re obscura facere manifestam. Si igitur adhibeantur verba impropria, minus perspicua et non usitata, non tam est definitio, quam aenigma.

なぜなら定義とは,曖昧なものを明確にしなければならないからである。したがって,もし比喩的な言葉を用いたり,あまり明確でない言葉を用いたり,一般には使われていない言葉を用いたりすると,それは定義というよりはむしろ暗号である。



§. 16.

【問い】

Da exemplum talis aenigmatis.

このような暗号の例を挙げよ。


【答え】

DEUS est sphaera, cuius centrum est ubique, circumferentia nusquam.

神とは,その中心が偏在しかつその面をどこにも持たない球体である。



§. 17.

【問い】

Quaenam est secunda regula?

2番目のルールは何か?


【答え】

Definitio debet reciprocari cum suo definito.

定義は,その定義されたものと対応可能でなければならない。



§. 18.

【問い】

Quid est reprocari cum definito?

定義されたものと対応するとは,何のことか?


【答え】

Posse de illo affirmari universaliter, et ita quidem, ut vera maneat propositio, si simpliciter convertatur.

定義されたものについて,普遍的な肯定命題が成立し,かつ単純に換位しても,命題が真であり続けること。



§. 19.

【問い】

Declara per exemplum.

例を挙げて説明せよ。


【答え】

Haec definitio: Homo est animal rationale, reciprocatur cum suo definito, quia recte dico: Omnis homo est animal rationale; et contra: Omne animal rationae est homo.

「人間は理性的な動物である」という定義があるとする。これは定義されたもの〔=人間〕と対応的である。なぜなら,「全ての人間は理性的な動物である」と言うことも,またその逆に「全ての理性的な動物は人間である」と言うことも,正しいからである。



§. 20.

【問い】

Quot modis peccari potest contra hanc regulam?

このルールに反する仕方はいくつあるか?


【答え】

Duobus: nempe si definitio definito sit, vel latior vel angustior.

2つ。すなわち,定義が定義されたものよりも広過ぎるときと,狭過ぎるとき。



§. 21.

【問い】

Quaenam definitio est latior definito?

広過ぎる定義とは,どのような定義か?


【答え】

Quae non tantum convenit definito, sed etiam aliis rebus sub definito non comprehensis. e.g. si sic definiam: Homo est animal bipes: verum enim est hoc praedicatum non tantum de homine, sed etiam de ave.

定義されたものだけでなく,その定義されたものに含まれない他のものにも当てはまるような定義。例えば,「人間は二本足の動物である」と定義した場合がこれに当たる。というのは,この述語は,人間だけでなく鳥についても真だからである。



§. 22.

【問い】

Quaenam definitio est angustior definito?

狭過ぎる定義とは,どのような定義か?


【答え】

Quae tantum quibusdam, non vero omnibus sub definito comprehensis convenit, e.g. homo est animal doctum: non enim omnes homines sunt docti, ideo talis definitio est vitiosa.

定義されたものに含まれるもののうち,全てではなくその一部にしか当てはまらないような定義。例えば,「人間は教養のある動物である」。というのは,全ての人間が教養を持つわけではないからである。それゆえに,この定義には瑕疵がある。



§. 23.

【問い】

Annon fieri potest, ut aliqua definitio utroque vitio laboret? h.e. simul sit latior definitio, simul angustior?

定義が両方の欠陥を抱えているということもありうるのではないか。すなわち,広過ぎると同時に狭過ぎるような場合も。


【答え】

Potest.

ありうる。



§. 24.

【問い】

Da exemplum.

例を挙げよ。


【答え】

Si sic definitam: Homo est animal barbatum, haec definitio simul est latior, quia praeter hominem, etiam bestiae quaedam sunt barbatae, ut hirci: simul angustior, quia non omnes homines sunt barbati, ut pueri et faeminae.

「人間は獰猛な動物である」という定義を与えた場合。この定義は広過ぎる。なぜなら,人間以外にも,獣が獰猛だからである。例えばヤギのように。同時に狭過ぎる。なぜなら,全ての人間が獰猛なわけではないからである。幼児や女性がそうではないように。



§. 25.

【問い】

Quaenam est tertia regula?

3番目のルールは何か?


【答え】

Definitio non debet esse negativa.

定義は,否定的な命題であってはならない。



§. 26.

【問い】

Quare?

なぜか?


【答え】

Quia debet explicare quid res sit, non vero quid res non sit.

なぜなら,定義は「あるものが何であるか」を説明しなければならず,「あるものが何でないか」を説明してはならないからである。



§. 27.

【問い】

Da exemplum definitionis negativae.

否定的な定義を挙げよ。


【答え】

Homo non est animal quadrupes.

人間は四本足の動物ではない。

評価をするにはログインしてください。
ブックマークに追加
ブックマーク機能を使うにはログインしてください。
+注意+

特に記載なき場合、掲載されている作品はすべてフィクションであり実在の人物・団体等とは一切関係ありません。
特に記載なき場合、掲載されている作品の著作権は作者にあります(一部作品除く)。
作者以外の方による作品の引用を超える無断転載は禁止しており、行った場合、著作権法の違反となります。

この作品はリンクフリーです。ご自由にリンク(紹介)してください。
この作品はスマートフォン対応です。スマートフォンかパソコンかを自動で判別し、適切なページを表示します。

↑ページトップへ