第47章 条件付き三段論法について
Cap. 47. De syllogismo conditionali.
条件付き三段論法について
§. 1.
【問い】
Quomodo alias vocatur syllogismus conditionalis?
条件付き三段論法は他に何と呼ばれるか?
【答え】
Hypotheticus.
仮定的三段論法。
§. 2.
【問い】
Quid est syllogismus conditionalis seu hypotheticus?
条件付き三段論法すなわち仮定的三段論法とは何か?
【答え】
Cuius maior propositio (seu connexum) est conditionalis, sive hypothetica.
その大前提(すなわち結びつけられたもの)が条件付き,すなわち何らかの仮定であるとき。
§. 3.
【問い】
Quomodo vocatur prior pars in propositione conditionali?
条件付き命題の前半部分は何と呼ばれるか?
【答え】
Antecedens.
前件。
§. 4.
【問い】
Quomodo posterior?
後半はどのように?
【答え】
Consequens.
後件。
§. 5.
【問い】
Quot sunt modi syllogismi conditionalis?
条件付き三段論法には何通りあるか?
【答え】
Duo.
2通り。
§. 6.
【問い】
Quomodo procedit prior modus?
1通り目は何か?
【答え】
A positione antecedentis ad positionem consequentis.
前件を是認してから後件の是認へと進む場合。
§. 7.
【問い】
Quaenam est eius formula vulgaris?
これは俗に何と表現されるか?
【答え】
Verum est prius: E. et pro posterius.
前件が真ならば後件も真。
§. 8.
【問い】
Da exemplum.
例を挙げよ。
【答え】
Si hoc simulacrum est lapideum, sequitur quod hoc simulacrum sit durum. Sed hoc simulacrum est lapideum. E. Hoc simulacrum est durum. Vel: Verum est primum, E. et posterius.
もしこの像が石製ならば,この像は硬いことになる。ところで,この像は石製である。したがって,この像は硬い。すなわち,前件が真であるがゆえに,後件も真である。
§. 9.
【問い】
Quomodo procedit modus posterior?
2通り目はどのようなプロセスか?
【答え】
A remotione consequentis ad remotionem antecedentis.
後件を拒絶してから,前件の拒絶へと進む。
§. 10.
【問い】
Quaenam est eius formula vulgaris?
これは俗にどのように表現されるか?
【答え】
Consequens est absurdum: E. et antecedens.
後件が不条理ならば前件も不条理である。
§. 11.
【問い】
Da exemplum.
例を挙げよ。
【答え】
Si hoc simulacrum est lapideum, sequitur quod hoc simulacrum sit durum. Sed hoc simulacrum non est durum. E. hoc simulacrum non est lapidem. Seu: Consequens est falsum, E. et antecedens.
もしこの像が石製ならば,この像は硬いことになる。ところで,この像は硬くない。したがって,この像は石製ではない。すなわち,後件が偽ならば,前件も偽である。
§. 12.
【問い】
Quinam syllogismi hypothetici sunt vitiosi formaliter?
形式的に誤った仮定的三段論法は,どのようなものか?
【答え】
Qui peccant contra modum primum vel secundum.
1番目と2番目の仕方に反しているもの。
§. 13.
【問い】
Quinam peccant contra modum primum?
1番目の仕方に反している仮定的三段論法とは何か?
【答え】
Qui procedunt a remotione autecedentis ad remotionem consequentis, adeoque resolvi possunt in fanc formulam: Falsum est prius, E. et posterius.
遠回りに前件から入って,遠回りに後件へと進むもの。それゆえに,次のような定式で表される。前件が偽であるゆえに,後件も偽である。
【校正】
autecedentis - antecedentis
§. 14.
【問い】
Da exemplum.
例を挙げよ。
【答え】
Si hoc simulacrum est lapidem sequitur quod sit durum. Sed non lapideum. E. non est durum. Non sequitur, quia potest esse ferreum, et durum.
もしこの像が石製ならば,この像は硬いことになる。しかし,この像は石製ではない。したがって,硬くない。このような結論にはならない。なぜなら,鉄製であり硬いということもありうるからである。
§. 15.
【問い】
Quinam peccant contra modum secundum?
2番目の仕方に反している仮定的三段論法とは何か?
【答え】
Qui procedunt a positione consequentis, ad positionem antecedentis: quorum formula esset: Consequens est verum. E. et antecedens.
後件の是認から始めて,前件の是認に進むもの。次のように定式化される。後件が真であるゆえに,前件も真である。
§. 16.
【問い】
Da exemplum.
例を挙げよ。
【答え】
Si hoc simulacrum est lapideum, sequitur quod sit durum. Sed est durum. E. est lapideum. Hoc similiter non sequitur, quia potest esse ferreum.
もしこの像が石製ならば,硬いことになる。ところで,この像は硬い。したがって,石製である。これも上と同じように,導き出されない。なぜなら,鉄製である可能性があるから。
§. 17.
【問い】
Quidnam hic significat positio et remotio, seu ponere et removere?
ここで「是認」(positio)や「拒絶」(remotio),すなわち「是認する」(ponere),「拒絶する」(removere)とは何を意味しているのか?
【答え】
Ponere significat propositionem aliquam simplicem, sive sit affirmativa, sive negativa, quae erat in connexo, approbare tanquam veram: removere autem significat illam propositionem improbare tanquam falsam, seu adeo illi contradicere.
「是認する」とは,大前提にある単純命題を,それが肯定命題であれ否定命題であれ,真であると認めることを意味する。反対に,「拒絶する」とは,そのような命題を偽として退け,それと矛盾した命題を立てることを意味する。
§. 18.
【問い】
Quid est cavendum?
何に注意しなければならないか?
【答え】
Ne consequens connexi, si est propositio negativa, repetamus in assumpto, quale fuit in connexo, et hanc repetitionem habemus pro remotione, cum revera sit positio, et ita vitiosam conclusionem inferamus.
命題が否定的な場合,大前提の後件をその質〔=肯定or否定〕のまま小前提で繰り返して,これを「拒絶」(remotio)と解釈してはならない。なぜなら,実際にはそれは「是認」(positio)だからである。そのようなことをすると,間違った結論を導き出すことになる。
【校正】
habemus - habeamus
§. 19.
【問い】
Da exemplum vitiosi hoc genere syllogismi.
この三段論法の類で,間違った例を挙げよ。
【答え】
Si hoc simulacrum non est durum, sequitur quod non sit lapidum. Sed non est lapideum. E. non est durum. Non valet consequentia.
もし像が硬くないならば,それは石製でないことになる。ところで,この像は石製ではない。したがって,硬くない。これは推論が妥当でない。
§. 20.
【問い】
Quare non?
なぜ妥当ではないのか?
【答え】
Quia colligit a positione consequentis ad propositionem antecedentitis.
後件の是認から始まって,前件の是認へと進んでいるから。
【校正】
antecedentitis - antecedentis
§. 21.
【問い】
Quomodo E. colligere debuisset?
では,どのように進めなければならなかったのか?
【答え】
A positione antecedentis ad propositionem consequentis ita. Sed non est durum. E. non est lapideum. Vel a remotione consequentis ad remotionem antecedentis hoc modo. Sed est lapideum. E. est durum.
前件の是認から始めて,後件の是認へと,次のように。「ところで,この像は硬くない。したがって,この像は石製ではない」。あるいは,後件の拒絶から始めて,前件の拒絶へと,次のように。「ところで,この像は石製である。したがって,この像は硬い」。




