表示調整
閉じる
挿絵表示切替ボタン
▼配色
▼行間
▼文字サイズ
▼メニューバー
×閉じる

ブックマークに追加しました

設定
0/400
設定を保存しました
エラーが発生しました
※文字以内
ブックマークを解除しました。

エラーが発生しました。

エラーの原因がわからない場合はヘルプセンターをご確認ください。

ブックマーク機能を使うにはログインしてください。
3/55

第3章 名辞の区別について

Cap. 3. De divisionibus terminorum.

名辞の区別について



§. 1.

【問い】

Quot sunt praecpuae divisiones terminorum?

名辞の明確な区別はいくつあるか?


【答え】

Sex.

6つ。



§. 2.

【問い】

Quaenam est prima divisio?

1番目の区別は何か?


【答え】

Terminus est vel finitus vel infinitus.

名辞には,有限な名辞と無限な名辞がある。



§. 3.

【問い】

Quid est terminus finitus?

有限な名辞とは何か?


【答え】

Qui non habet praefixam negandi particulam, ut, homo.

否定の接頭辞を持たないもの。例えば「人間」(homo)。



§. 4.

【問い】

Quid est terminus finitus?

無限な名辞とは何か?


【答え】

Qui non habet praefixam negandi particulam, ut, homo.

否定の接頭辞を持つもの。例えば「非人間」(non-homo)。



§. 5.

【問い】

Quaenam est secunda divisio?

2番目の区別は何か?


【答え】

Terminus est vel abstractus, vel concretus.

名辞には,抽象的な名辞と,具体的な名辞がある。



§. 6.

【問い】

Quid est terminus abstractus, seu abstractum?

抽象的な名辞,すなわち抽象的なものとは何か?


【答え】

Est vox involens unicum tantum conceptum, nempe formae, neque simul significans aliquod subiectum: e.g. Albedo: Paternitas: Animalitas.

単一の概念のみを,すなわち形相因の概念を含むもので,かついかなる主体も指示しないもの。例えば,白さ,父性,動物性。



§. 7.

【問い】

Quid est terminus concretus sive concretum?

具体的な名辞,すなわち具体的なものとは何か?


【答え】

Est vox involens duos conceptus, unum formae, alterum subiecti: e.g. Album: Pater: Animal.

2つの概念を含んでおり,そのうちのひとつが形相因の概念,もうひとつが主体の概念であるもの。例えば,白いもの,父親,動物。



§. 8.

【問い】

Unde congosco, in concreto involvi duos illos conceptus?

どうすれば,具体的なものがこれら2つの概念を含んでいると分かるのか?


【答え】

Ex resolutione concreti.

具体的なものを分解してみればよい。



§. 9.

【問い】

Quomodo igitur resolvitur concretum?

では,具体的なものはどのように分解されるのか?


【答え】

Hoc vel simili modo: Album, i.e. ens habens albedinem. Pater, i.e. ens habens paternitatem. Animal, i.e. ens habens animalitatem.

次のように。白いものは,白さを含む存在である。父親は,父性を持つ存在である。動物は,動物性を持つ存在である。



§. 10.

【問い】

Declara.

もっと分かり易く。


【答え】

In his resolutionibus subiectum exprimitur per vocabulum entis nominativo casu positum, forma vero abstracta per casum obliquum.

このように分解してみると,主体は「存在」(ens)という主格の単語によって表示され,抽象的な形相因は傾格によって表示されているからである。



§. 11.

【問い】

Quotuplex est concretum?

具体物にはいくつあるか?


【答え】

Duplex, substantiale, quod est in praedicamento substantiae: e.g. animal; et accidentale, cuius forma abstracta est in praedicamento alicuius accidentis, e.g. album, pater.

2つ。ひとつは実体的な具体物であり,実体の範疇に属するものである。例えば,動物。もうひとつは偶有的な具体物であり,その抽象的な形相因は,偶有的なものの範疇に属している。例えば,白さ,父親。



§. 12.

【問い】

Quidnam scholastici vocant abstractum ultimatum?

スコラ哲学の人々が究極的な抽象物と呼んでいるものは何か?


【答え】

Quod ab alio quodam abstracto per novam abstractionem afformatum est, e.g. albedineitas.

ある抽象物をさらにもう一度抽象化して手に入れたもの。例えば,白性。


【訳者解説】

白さ(抽象物)→再抽象化→白性(究極的抽象物)



§. 13.

【問い】

Nomina adiectiva suntne abstracta an concreta?

形容名詞は,抽象物かそれとも具体物か?


【答え】

Sunt concreta, e.g. albus, fortis, magnus, sapiens, etc.

具体物である。例えば,白いもの,強いもの,大きなもの,賢いもの等々。



§. 14.

【問い】

Quid autem censendum est de nominibus substantivis?

では,実体名詞についてはどう考えればよいのか?


【答え】

Quaedam sunt abstracta, e.g. albedo, paternitas; quaedam concreta, e.g. pater, dominus.

実体名詞には,抽象物と具体物の両方がある。前者の例は白さ,父性。後者の例は父親,主人。



§. 15.

【問い】

Participia qualia sunt?

分詞はどちらか?


【答え】

Sunt concreta, v.g. amans, amatus, etc.

分詞は具体物である。愛している人,愛される人,など。



§. 16.

【問い】

Quid sciendum est de verbis?

動詞については何を知っておかねばならないか?


【答え】

Verba infinitiva habentur pro abstractis, e.g. amare, amari, etc. sed modi finiti habentur pro concretis, e.g. amo, amas, amat: amor, amaris, amatur.

不定詞は,抽象物と解される。例えば,愛する,愛される,など。しかし,人称のついた動詞は,具体物である。例えば,私は愛する,君は愛する,彼は愛する,私は愛される,君は愛される,彼は愛される。



§. 17.

【問い】

Quaenam est tertia terminorum divisio? [...]

(手元の版では,以下第38問まで本文欠落)



§. 39.

【問い】

Da exemplum.

例を挙げよ。


【答え】

Homo est terminus aequivocus, respectu hominis vivi, et picti, quia definitio hominis (quod sit animal rationale) potest quidem applicari homini vivo, sed non homini picto.

人間は,生きている人間と絵に描かれた人間から見たとき,同音異義語である。なぜなら,(理性的動物という意味での)人間の定義は,なるほど生きている人間には適用できるが,しかし絵に描かれた人間には適用できないからである。



§. 40.

【問い】

Quomodo Aristoteles definit univoca univocata, seu res nomine univoco sifnificatas?

アリストテレスは,同音同義語,すなわち同じ名前で指示されるものを,どのように定義しているか?


【答え】

Quorum et nomen est commune, et definitio iuxta illud nomen est eadem: e.g. Iohannes, Petrus, Paulus respectu vocis homo.

名前が共通で,かつ定義もその名前に関しては同一であるもの。例えば,ヨハネ,ペトロ,パウロは,人間という言葉から見れば〔同一である〕。



§. 41.

【問い】

Quomodo aequivoca aequivocata?

同音異義語はどのように?


【答え】

Quorum nomen solum commune est, definitio vero iuxta illud nomen est diversa: e.g. homo vivus et pictus respectu vocis homo.

名前だけが同じであり,定義はその名前から見て異なっているもの。例えば,生きている「人間」(homo)と,絵に描かれた「人間」(homo)は,「人間」(homo)という単語から見て〔同音異義語である〕。



§. 42.

【問い】

Quotuplicia vulga dicuntur esse aequivoca?

同音異義語は,普通何通りに言われるか?


【答え】

Duplicia, consilio facta, et casu facta.

2通り。意図的にそう呼ばれるものと,偶々そう呼ばれるもの。



§. 43.

【問い】

Quid est aequivocum consilio factum?

意図的にそう呼ばれる同音異義語とは何か?


【答え】

Cuius significata inter se habent iustam similitudinem, seu proportionem, e.g. homo, cum significat 1. vivum, 2. pictum hominem: item: vulpes, cum significat 1. quadrupes illud astutum, 2. hominem astutum.

その指示対象がお互いに正当な類似性ないしプロポーションを持っているもの。例えば,1,生きている人間と,2,絵に描かれた人間とを指示するときの「人間」(homo)。同じく,1,狡猾な四つ足動物と,2,狡猾な人間を指示するときの「狐」(vulpes)。



§. 44.

【問い】

Quid est aequivocum casu factum?

偶々そう呼ばれる同音異義語とは何か?


【答え】

Cuius significata non habent iustam similitudinem, seu proportionem, e.g. ius, quod significat 1. legem, (das Recht) 2. offam (die Suppe).

その指示対象が,正当な類似性ないしプロポーションを持たないもの。例えば,1,法を意味するときのユースと,2,スープを意味するときのユース。



§. 45.

【問い】

Quidnam est cognatum univoco?

類似的同音語とは何か?


【答え】

Analogum.

アナロジー。



§. 46.

【問い】

Quid est analogum, seu terminus analogus?

アナロジーすなわちアナロジー的名辞とは何か?


【答え】

Est vocabulum, quod res plures ita significat, ut illis quidem singulis eadem definitio attribuatur, non tamen aequaliter, sed inaequaliter, videlicet uni primario, alteri secundario.

複数のものを,それらがひとつの定義に服するようにしつつ,その定義が均一ではなく不揃いであるように指示する単語。すなわち,あるものは一次的に,あるものは二次的に,という風に。



§. 47.

【問い】

Da exemplum.

例を挙げよ。


【答え】

Ens est analogum respectu substantiae, cum primario, et accidentis, cui secundario definitio entis attribuitur.

存在という言葉は,実体および偶有からみるとアナロジーである。なぜなら,実体には一次的に,偶有には二次的に,存在という単語の定義が与えられるからである。



§. 48.

【問い】

Quomodo vocatur res significata, cui definitio illa primario convenit?

定義が一次的に与えられる方の対象物は,何と呼ばれるか?


【答え】

Analogatum nobilius, ut in proposito exemplo substantia.

上位のアナロジー。前の例では実体である。



§. 49.

【問い】

Quomodo, cui secundario?

二次的に与えられる方の対象物はどのように?


【答え】

Analogatum ignobilius, e.g. accidens.

下位のアナロジー。例えば偶有。



§. 50.

【問い】

Dic regulam de analogo.

アナロジーに関する規則を言いなさい。


【答え】

Analogum per se positum stat pro significato famosiore, seu nobiliore.

特に断りなくアナロジーという言葉が与えられたときは,それは有名な方の意味すなわち上位の意味と解される。



§. 51.

【問い】

Quaenam est quinta divisio termini?

名辞の5番目の区別は何か?


【答え】

Terminus est vel singularis, e.g. Petrus, vel universalis, e.g. homo.

名辞には,個別名辞,例えばペトロと,普遍名辞,例えば人間がある。



§. 52.

【問い】

Quomodo alias vocatur singulare?

個別名辞は他に何と呼ばれるか?


【答え】

Induviduum.

個物。



§. 53.

【問い】

Quid universale?

普遍名辞は何と?


【答え】

Praedicabile.

述語化可能物。


【訳者解説】

おそらく,個物は述語にならないので,それと比較する意味でそのように呼ばれているのだと思われる。無論,「あそこを歩いているのはソクラテスである」というように,倒置類似の形で文を作ることは可能であるが,ここでは通常の文「ソクラテスはあそこを歩いている」だけを念頭に置くものとする。



§. 54.

【問い】

Quidnam porro sciendum est de individuo et praedicabilibus?

個物と述語化可能物についてさらに知っておかねばならないことは何か?


【答え】

Id explicabitur capitibus proxime sequentibus.

これについては,この後の章で説明する。



§. 55.

【問い】

Quaenam est sexta divisio termini?

名辞の6番目の区別は何か?


【答え】

Terminus est vel praedicamentalis, vel transcendentalis.

名辞には,範疇的名辞と,超越的名辞がある。



§. 56.

【問い】

Quid est terminus praedicamentalis?

範疇的名辞とは何か?


【答え】

Qui significat rem in aliquo praedicamento locabilem, e.g. homo, animal, albedo, paternitas, etc.

何らかの範疇に属するものを指示しているとき。例えば,人間,白さ,父性など。



§. 57.

【問い】

Quid est terminus transcendentalis?

超越的名辞とは何か?


【答え】

Qui significat rem vel conceptum praedicamenta transcendentem, e.g. ens cum affectionibus suis, quales sunt, unitas, veritas, bonitas, causa, effectus, subiectum, adiunctum, et similes.

範疇を超越するものあるいは概念を指示する名辞。例えば,諸属性を伴う存在。このようなものとしては,単一性,真理性,善性,因,果,主体,形容などがある。



§. 58.

【問い】

Ubi solent exlicari termini transcedentales?

超越的名辞は,普通どの分野で説明されるか?


【答え】

In parte generali metaphysices.

形而上学一般において。



§. 59.

【問い】

Ubi praedicamentales?

範疇的名辞はどこで?


【答え】

In logicis, ubi agitur de praedicamentis, (vide infra capite 10. et sequentibus.)

論理学。これは,範疇に関する箇所で扱われる(後述第10章以下を見よ)。

評価をするにはログインしてください。
ブックマークに追加
ブックマーク機能を使うにはログインしてください。
+注意+

特に記載なき場合、掲載されている作品はすべてフィクションであり実在の人物・団体等とは一切関係ありません。
特に記載なき場合、掲載されている作品の著作権は作者にあります(一部作品除く)。
作者以外の方による作品の引用を超える無断転載は禁止しており、行った場合、著作権法の違反となります。

この作品はリンクフリーです。ご自由にリンク(紹介)してください。
この作品はスマートフォン対応です。スマートフォンかパソコンかを自動で判別し、適切なページを表示します。

↑ページトップへ