第26章 肯定命題と否定命題について
Cap. 26. De propositione affirmativa et negativa.
肯定命題と否定命題について
§. 1.
【問い】
Quaenam est quinta divisio propositionis?
命題の5番目の区分は何か?
【答え】
Propositio est vel affirmativa, vel negativa.
命題には,肯定命題と否定命題がある。
§. 2.
【問い】
Quid est propositio affirmativa?
肯定命題とは何か?
【答え】
Quae praedicatum subiecto attribuit. e.g. Petrus est homo.
述語を主語に帰属させる命題。例えば,ペトロは人間である。
§. 3.
【問い】
Quid est propositio negativa?
否定命題とは何か?
【答え】
Quae praedicatum a subiecto removet, per particulam negativam copulae antepositam, e.g. Petrus non est homo.
述語を主語から取り除く命題。これは,結辞の前に部分否定を置くことによって成立する。例えば,ペトロは人間ではない。
【訳者解説】
日本語の場合は,結辞の前に部分否定を置くことはできない。
§. 4.
【問い】
Quomodo differunt propositio negativa, et infinita infiniti totius praedicati?
否定命題は,前述の全体が不特定な不特定命題と,どう違うのか?
【答え】
In propositione negativa particula negandi afficit copulam, seu illi praeponitur, ut, Petrus non est homo; in propositione vero infinita infiniti totius praedicati particula negandi afficit praedicatum, ut Petrus est non homo.
否定命題においては,否定辞が結辞〔be動詞〕に作用している。すなわち,結辞の前に置かれる〔=non est〕。例えば「ペトロは人間ではない」(Petrus NON est homo)。しかし,全体が不特定な不特定命題においては,否定辞が述語に作用している。例えば「ペトロは非人間である」(Petrus est NON homo)。
§. 5.
【問い】
Quot modis particula negandi anteponitur copulae?
否定辞は何通りの仕方で結辞の前に置かれるか?
【答え】
Duobus modis, nempe vel manifeste, ut in exemplo prolato, vel occulte.
2通り。すなわち,前述の例のように明示的に置かれる場合と,隠れている場合とがある。
§. 6.
【問い】
Quot modis occulte?
隠れている場合には,何通りあるか?
【答え】
Tribus modis.
3通り。
§. 7.
【問い】
Quinam est primus modus?
1番目の仕方は何か?
【答え】
Cum negatio includitur signo: e.g. Nullus homo est quadrupes.
否定が記号に含まれているとき。例えば「人間は誰も四つ足動物ではない」(NULLUS homo est quadrupes)。
【訳者解説】
日本語では隠れている場合に当たらない。
§. 8.
【問い】
Resolvit.
分解せよ。
【答え】
Omnis homo non est quadrupes.
「あらゆる人間は四つ足動物ではない」(Omnis homo NON EST quadrupes)。
§. 9.
【問い】
Quinam est secundus modus?
2番目の仕方は何か?
【答え】
Cum negatio praeponitur signo affirmativo, e.g. Non omnis homo est doctus.
否定が肯定記号の前に置かれるとき。例えば「あらゆる人間が教養を持つわけではない」(NON OMNIS homo est doctus)。
【訳者解説】
これも日本語には当てはまらない。
§. 10.
【問い】
Resolve.
分解せよ。
【答え】
Quidam homo non est doctus.
「ある人間は教養がない」(Quidam homo NON EST doctus)。
§. 11.
【問い】
Quinam est tertius modus?
3番目の仕方は何か?
【答え】
Cum negatio praeponitur praedicato propositionis binariae, e.g. Petros non scribit.
否定が二項命題の述語の前に置かれるとき。例えば「ペトロは書いていない」(Petrus NON scribit)。
§. 12.
【問い】
Resolve.
分解せよ。
【答え】
Petrus non est scribens.
ペトロは書く者ではない。
§. 13.
【問い】
Quotuplex est propositio negativa?
否定命題にはいくつあるか?
【答え】
Duplex, nempe negativa formaliter, vel virtualiter.
2つ。すなわち形式的否定命題と実質的否定命題。
§. 14.
【問い】
Quid est propositio formaliter negativa?
形式的否定命題とは何か?
【答え】
Quae habet negationem expressam, ubi nihil refert, an ea manifeste an occulte anteposita sit copulae. Unde exempla licebit petere ex praecedentibus.
明らかに否定を伴う命題。否定辞が結辞の前に明示的に置かれているか隠れているかは,ここでは関係ない。それゆえに,前述の例は全て〔形式的否定命題の〕例に当たる。
§. 15.
【問い】
Quid est propositio virtualiter negativa?
実質的否定命題とは何か?
【答え】
Quae negationem non habet expressam, sed implicite latentem in aliquo vocabulo vim negandi virtualiter habente.
否定をはっきりと伴っているわけではないが,しかし否定の意味を持つ単語の中にそれが実質的に隠れている場合。
§. 16.
【問い】
Quaenam sunt huiusmodi vocabula?
どのような言葉がそうか?
【答え】
Pauci, solus, praeter et similia.
「少ない」「のみ」「〜を除く」およびそれに類するもの。
§. 17.
【問い】
Da igitur exemplum propositinis virtualiter negativae.
では,実質的否定命題の例を挙げよ。
【答え】
Pauci sunt docti.
少数の人は教養がある。
§. 18.
【問い】
Resolve.
分解せよ。
【答え】
Multi non sunt docti.
大勢の人は教養がない。
§. 19.
【問い】
Quomodo vocantur propositiones, in quibus est vocabulum solus?
「のみ」(solus)という単語を持つ命題は,何と呼ばれるか?
【答え】
Exclusivae.
排他命題。
§. 20.
【問い】
Quomodo vocantur propositiones, in quibus est vocabulum praeter?
「〜を除く」(praeter)を持つ命題は何と呼ばれるか?
【答え】
Exceptivae.
例外命題。
§. 21.
【問い】
Ubinam agitur de propositionibus exclusivis et exceptivis?
排他命題と例外命題はどこで扱われるか?
【答え】
In capite de propositionibus exponibilibus.
除去命題に関する章において〔第30章〕。




