第21章 命題の区分について(総覧)
Cap. 21. De divisionibus propositionum summatim.
命題の区分について(総覧)
§. 1.
【問い】
Quotuplex modis dividi potest propositio?
命題は何通りに区分することができるか?
【答え】
Duobus modis: vel ex parte materiae, vel ex parte formae.
2通り。質料部分から見た場合と,形相部分から見た場合。
§. 2.
【問い】
Quomodo ex parte materiae?
質料部分から見るとどのように?
【答え】
In veram et falsam.
真の命題と偽の命題に〔第22章〕。
§. 3.
【問い】
Quomodo ex parte formae?
形相部分から見るとどのように?
【答え】
Iterum variis modis, tribus tamen praecipue, iuxta tres quaestiones: Quae? Qualis? Quanta?
再度様々な形に。しかしとりわけ以下の3つの質問に応じて3通りに区分される。何が。どのような。どのくらい。
§. 4.
【問い】
Quidnam responderi debet ad quaestionem quae?
「何が」という質問にはどのように答えなければならないか?
【答え】
An propositio sit categoria, an hypothetica.
命題が基本概念命題〔=単純命題〕かそれとも条件付き命題〔=複合命題〕か〔第23章〕。
§. 5.
【問い】
Quid ad quaestionem qualis?
「どのような」には?
【答え】
An propositio sit affirmativa, an negativa.
命題が肯定命題か否定命題か〔第26章〕。
§. 6.
【問い】
Quid ad quaestionem quanta?
「どのくらい」には?
【答え】
An sit universalis, particularis, indefinita, an singularis.
命題が全称命題か特称命題か不定命題か個別命題か〔第27章〕。
§. 7.
【問い】
Da versiculum memorialem de his tribus quaestionibus?
これらの質問に関する暗唱文を挙げよ
【答え】
Quae ca. vel hyp. qualis ne. vel aff. u. quanta par. in. sin.
【訳者解説】
これはラテン語で暗記するときに考案されたもので,翻訳することにはあまり意味がない。
§. 8.
【問い】
Suntne adhuc praeterea quaedam divisiones propositionum memoratu dignae?
これ以外にも,記憶に値する命題の区別があるのではないか?
【答え】
Sunt hae tres: (1) propositio est vel finita vel infinita; (2) vel binaria vel ternaria; (3) vel absoluta vel determinata. Ex quibus duae priores commode tractabuntur post expositionem propositionis categoricae, ultima vero post divisionem ex quantitate.
3つある。(1)命題には特定命題と不特定命題がある〔第24章〕。(2)二項命題と三項命題がある〔第25章〕。(3)非限定命題と限定命題がある〔第28章〕。これらのうち,前2者はカテゴリー命題の説明の後に回すのがよく,最後の1つは量にもとづく区別の後に回すのがよい。
§. 9.
【問い】
Suntne omnes hae dictae divisiones generis univoci, an analogi?
前述の区分は全て,いわゆるひとつの類に属するのか,それともアナロジーとしてひとつの類に属するのか?
【答え】
Generis analogi, ita scilicet, ut species illae non aequaliter participent naturam generis; sed una semper sit nobilior altera.
アナロジーとして同じ類に属する。すなわち,これらの種は同じように類の本性を分有しているわけではなく,常にどちらか一方が上位にあるからである。
§. 10.
【問い】
Declara hoc per singulas divisiones.
このことをそれぞれの区分について明らかにせよ。
【答え】
Propositio vera nobilior est quam falsa; categorica quam hypothetica; affirmativa quam negativa; universalis et particularis quam indefinita; finita quam infinita; ternaria quam binaria; absoluta quam determinata.
真の命題は偽の命題よりも上位にある。基本概念命題は条件付き命題よりも上位にある。肯定命題は否定命題よりも上位にある。全称命題と特称命題は不定命題よりも上位にある。特定命題は不特定命題よりも上位にある。三項命題は二項命題よりも上位にある。非限定命題は限定命題よりも上位にある。
【訳者解説】
現代風に言うと,上位命題の方が下位命題よりも情報量が多い。
§. 11.
【問い】
Quid inde sequitur?
ここからどういうことが帰結するか?
【答え】
Inter alia hoc, ut sciam, quaenam propositio debeat esse mensura alterius in casu obscuritatis, nempe illa, quae est nobilior, in quam altera debet resolvi.
とりわけ次のことが。私は,ある曖昧なケースが与えられた場合に,どちらの命題が他方の基準になるべきかを知ることができる。すなわち,下位の命題が上位の命題に変換されるべきである。
§. 12.
【問い】
Quaenam exempla propositionum sunt omnium commodissima?
命題の例の中で最も適切なものは何か?
【答え】
Quae petuntur ex propositionibus categoricis.
これは基本概念命題から得られる。
§. 13.
【問い】
Quare?
なぜか?
【答え】
Quia tales propositiones sunt omnium simplicissimae. Quamobrem et nos, donec ad propositiones hypotheticas progrodiemur, exemplis categoricis utemur.
なぜならこのような命題は,あらゆる命題の中で最も単純だからである。それゆえに私たちは,条件付き命題に着手するまで,基本概念命題を使うことにしよう。




